άνθρακας ή νόσος του άνθρακα

(Ιατρ.). Οξεία λοιμώδης νόσος που οφείλεται στο βακτηρίδιο ή βάκιλο του ά., μικρόβιο που παράγει σπόρους ανθεκτικότατους στους φυσικούς και χημικούς παράγοντες. Προσβάλλει συνήθως πρόβατα, χοίρους, βοοειδή και άλογα, και γι’ αυτό μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ζημιές σε περιοχές με κτηνοτροφική οικονομία· μπορεί όμως να μεταδοθεί και στον άνθρωπο. Διαδεδομένος σε ολόκληρο τον κόσμο, εκδηλώνεται στα ζώα συχνότερα σε σηψαιμική μορφή, που οδηγεί γρήγορα στον θάνατο (αιματάνθρακας). Ο άνθρωπος συνήθως μολύνεται από την επαφή με άρρωστα ζώα ή με βιομηχανικά προϊόντα (τρίχες, δέρμα, κόκαλα) που προέρχονται από αυτά· γι’ αυτό προσβάλλονται περισσότερο οι βοσκοί, οι κρεοπώλες, oι βυρσοδέψες κλπ. Το βακτηρίδιο εισχωρεί στον οργανισμό από σημεία όπου υπάρχει λύση της συνέχειας του δέρματος και εκεί εμφανίζεται η κακοήθης φλύκταινα του ά., ή το κακό σπυρί, χοντρή μαυριδερή εσχάρα στο κέντρο ενός κόκκινου οιδηματώδους κύκλου. Μερικές φορές, το οίδημα εξαπλώνεται σε μεγάλη περιοχή και πάνω σε αυτό διακρίνονται πολυάριθμες φλύκταινες. Αν το βακτηρίδιο ή οι σπόροι του μπουν στον οργανισμό από την πεπτική οδό (π.χ. όταν φάει κανείς μολυσμένο κρέας), συνήθως εξουδετερώνονται από τα υγρά του στομάχου, μερικές φορές όμως προκαλούν βαριά γαστρεντερίτιδα με σοβαρό επηρεασμό της γενικής κατάστασης, μορφή που μερικοί μελετητές θεωρούν πως είναι αιματογενούς προέλευσης. Η μετάδοση μπορεί να γίνει και με την εισπνοή μικροβιοφόρου σκόνης και τότε αναπτύσσεται βαρύτατη βρογχοπνευμονία. Τόσο η δερματική μορφή, συνήθως καλοήθους εξέλιξης, όσο και οι σπλαγχνικές μορφές είναι δυνατόν να εξελιχθούν σε σηψαιμία. Η θεραπευτική αγωγή βασίζεται στη χορήγηση αντιανθρακικού ορού και αντιβιοτικών, ιδίως πενικιλίνης. Σημαντικότατη είναι η προφύλαξη που επιτυγχάνεται με τον εμβολιασμό των ζώων, την απομόνωση των επιζωοτικών εστιών, την ταφή σε μεγάλο βάθος ή την αποτέφρωση των νεκρών ζώων, την αποστείρωση των τριχών, των δερμάτων, του μαλλιού κλπ. και, τέλος, με την εκπαίδευση των εκτεθειμένων στη μόλυνση προσώπων. Επειδή πρόκειται για μεταδοτική νόσο, ο νόμος υποχρεώνει όποιον έχει ζώα που πάσχουν από ά. να τα απομονώνει και να δηλώνει τα κρούσματα στις κτηνιατρικές αρχές. Στα τέλη του 2001, παρουσιάστηκαν αρκετά κρούσματα της νόσου, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, που προέρχονταν από αποστολή του βάκιλου μέσα σε φακέλους αλληλογραφίας. Αναφέρθηκαν θάνατοι και πολλές νοσηλείες, ενώ δεν ανακοινώθηκαν τα αίτια ή οι αποστολείς των φακέλων.